Những người Việt “vô tổ quốc”?

Stateless Vietnamese in Cambodia. Photo: http://unhcr.org/

Trong ba nước lân bang Việt Nam, Cambodia (Kampuchea) là nước được nhiều người Việt biết đến nhất. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, rất ít người biết rằng ở nơi đó có ít nhất vài trăm ngàn người gốc Việt đang sống trong tình trạng “stateless”. Các tổ chức NGOs quốc tế gọi số người này là vậy, vì họ không có quốc tịch hay căn cước gì để minh chứng họ là công dân của một quốc gia nào. Cũng từ ngữ “stateless” này, không ít người Việt nhìn thấy nó đồng nghĩa với chữ “vô tổ quốc”. Sự thật nằm ở đâu? Hiện cảnh họ như thế nào?

Theo nghiên cứu công bố trên mạng CIA World Factbook, có khoảng 5% dân số Cambodia là người gốc Việt Nam. Trong sĩ số gần 800 ngàn người này, ngoại trừ một số nhỏ qua đây từ nhiều thập niên trước, hoặc qua sau năm 1975 song có điều kiện tài chánh để hợp thức hoá tình trạng quốc tịch, đại đa số sống trong tình trạng bất hợp pháp, kể cả những người sinh ra ở xứ này ở thế hệ thứ hai, ba và bốn.

Vì không phải là công dân Cambodia, dù là công dân hạng hai, và cũng không được xem là di dân hợp pháp, họ hoàn toàn sống bên lề xã hội một cách bất hợp pháp. Họ không được quyền hưởng các quy chế công dân hay phúc lợi xã hội dành cho người bản xứ. Tội nghiệp nhất là những thế hệ trẻ sinh ra ở xứ này: Chúng không có giấy khai sinh để được đi học ở các trường công lập. Nơi cha mẹ chúng tạm cư cũng không có bao nhiêu trường tư để vào học. Chưa kể là dù may mắn có trường tư, gia đình chúng cũng chưa chắc đã có tiền để con đi học, dù học phí mỗi ngày chỉ vào khoảng 5-10 xu. Và do đó, phần lớn trẻ lớn lên ở Cambodia đều thất học. Khi lớn lên phải làm những nghề thấp kém, nặng nhọc. Trong đó có hai “nghề” mà người Miên không chuộng là “làm điếm” và “lượm lon nhôm, chai nhựa”. Một số cơ quan truyền thông quốc tế như ABC, CNN đã từng đưa lên tình trạng đau lòng này, điển hình là hai bài “Children for sale” và “The women who sold their daughters into sex slavery” (*)

Đây là cộng đồng người Việt bất hạnh nhất ở hải ngoại, dù là họ đang ở sát bên đất tổ. Tình trạng và hoàn cảnh của tập thể “Việt kiều” đáng thương này có thể tìm thấy dễ dàng qua Google Search, đơn giản với chữ “stateless Vietnamese”.

“Statelessness in Cambodia” đang là một vấn đề quan tâm lớn của một số nước Tây phương và khá nhiều tổ chức NGOs quốc tế. Nhưng đối với người Việt, đây vẫn còn là một “đề tài” khá mới lạ. Tại sao?

Có thể vì đất nước Việt Nam đang có qua nhiều vấn đề thời sự luôn dồn dập và nóng nỏng!?? Có thể vì thông tin về tình trạng “người Việt vô tổ quốc” chưa được phổ biến nhiều!??

Nhưng… tại sao khổ vậy mà những người này không hồi hương?

Hiện trạng gần một triệu người bỏ nước sang sống vất vưỡng, khốn khổ ở một xứ sở còn lạc hậu, nghèo kém hơn đất nước mình là một vấn đề có nhiều ẩn số tế nhị.

Dù gì đi nữa, hiểu được hoàn cảnh của những đồng bào đang sống lưu lạc, khốn khổ ở Xứ Chùa Tháp cũng là một điều cần thiết. Để từ đó, hy vọng là từ những thôi thúc của tình nhân ái, nghĩa đồng bào, mỗi người sẽ tìm được một cách chia sẻ thích hợp nhất cho mình, và cho những người cùng nguồn gốc đang không có được cái hạnh phúc như mình.

Chia sẻ đầu tiên cho buổi nói chuyện sẽ tổ chức ngày 18/07/2015 tại Hội trường Hội Người Việt Toronto (VAT).

Nguyễn Công Bằng

Đại diện ViDan Foundation (USA)

(*) URLs:

1. http://www.nbcnews.com/id/4038249/ns/dateline_nbc/t/children-sale/#.VY66jPlViko

2. http://www.cnn.com/interactive/2013/12/world/cambodia-child-sex-trade/